سیمای شیعه در نگاه امام صادق (علیه السلام)
امام صادق (ع) در سفارش‌های خود به عبدالله بن جندب پس از هشدار شیعیان به دام‌های شیطان، ویژگی‌های برجسته دوستان حقیقی خود را بر می‌شمرد و سپس خصلت‌های دیگر شیعیان را بیان می‌کند.
حسابرسی خود
«حق علی کل مسلم یعرفنا ان یعرف علمه فی کل یوم و لیله علی‌نفسه فیکون محاسب نفسه فان رای حسنه استزاد منها و ان رای سیئه استغفر منها، لئلایخزی یوم القیمه ; بر هر مسلمانی که ما را می‌شناسد، سزاوار است که کردارش را در هر شبانه روز بر خود عرضه دارد و به محاسبه آن‌ها بپردازد، تا اگر کار نیکی در آن‌ها دید، برآن‌ها بیفزاید و اگر کردار بدی در اعمال خود مشاهده کرد، از آن‌ها توبه کند، تا دچار ذلت و خواری روز قیامت نگردد.
سخاوت
«یابن جندب! ان شیعتنا یعرفون بخصال شتی: بالسخاء و البذل للاخوان ; ای پسر جندب! همانا شیعیان ما به چند خصلت شناخته می‌شوند: به سخاوت و بخشش به برادران.
خواندن پنجاه رکعت نماز و رعایت وقت نماز
«وبان یصلوا الخمسین لیلا و نهارا... و یحافظون علی‌الزوال ; شیعیان ما در شبانه روز پنجاه رکعت نماز می‌خوانند و توجه به‌وقت نماز ظهر (خواندن نماز اول وقت) دارند.
دوری از پرخاش و داد و فریاد
«لایهرون هریرالکلب ; شیعیان ما همانند سگ زوزه نمی‌کشند.
دوری از طمع
«ولایطمعون طمع الغراب ; شیعیان ما همانند کلاغ طماع و حریص نیستند.
دوری از دشمنان
«و لایجاورون لنا عدوا و لا یسألون لنا مبغضا ولو ماتوا جوعا»; شیعیان ما با دشمنان همسایگی نمی‌کنند و اگر از گرسنگی بمیرند، چیزی از آن‌ها نمی‌خواهند.
دقت در خوراک
اشاره
«شیعتنا لایاءکلون الجری... و لا یشربون مسکرا»; شیعیان ما مارماهی نمی‌خورند... و شراب نمی‌نوشند.
برگزیده‌ای از سایر سفارش‌ها
آثار استقامت
«یابن جندب لو ان شیعتنا استقاموا لصافحتهم الملائکه و لاظلهم الغمام و لاشرقوا نهارا و لا کلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم و لما سألوا الله الا اعطاهم . اگر شیعیان ما استقامت کنند، فرشتگان دست در دست آن‌ها می‌گذارند، ابرهای سفید (رحمت) برآن‌ها سایه می‌افکند، چون روز درخشنده و تابناک می‌شوند، از زمین و آسمان روزی می‌خورند و آنچه‌از خدا بخواهند، خداوند به آن‌ها عطا می‌کند.
شیوه برخورد با گناهکاران
1- گفتن خوبی‌ها و پرهیز از سخن ناروا «یابن جندب لاتقل فی‌المذنبین من اهل دعوتکم الا خیرا»; ای پسرجندب! به گناهکاران از همکیشان خود جز خوبی و نیکویی چیزی مگو. در برخورد با گناهکاران باید با سخنان نیکو و گفتن خوبی‌های آنان، امید مرده در آن‌ها را زنده کرد و از خشونت، گفتار ناروا و بازگو نمودن لغزش‌های آن‌ها پرهیز کرد; زیرا چنین برخوردهایی مجرمان را از پیمودن راه درست ناامید و نسبت به دین و آموزه‌های آن گریزان می‌سازد. 2- در خواست توفیق برای گناهکاران «واستکینوا الی الله فی توفیقهم ; توفیق آن‌ها را خاضعانه از خداوند بخواهید. 3- در خواست توبه برای گناهکاران توبه از حالات سازنده انسان است که انجام دهنده آن محبوب خداوند است: «ان الله یحب التوابین ; خداوند کسانی که بسیار توبه می‌کنند را دوست دارد. [1] . توبه روشی است که امام صادق (ع) برای پاکسازی گناهکار توصیه کرده است. شیعیان واقعی باید از خدا بخواهند که گناهکاران از کردار ناشایست خود پشیمان شوند و به سوی خدا بازگردند، زیرا خداوند بسیار توبه‌پذیر و بخشنده است; «اناالله هوالتواب‌الرحیم [2] .
راه بهشتی شدن
حضرت امام جعفر صادق (ع) سه راه را فرا روی جویندگان بهشت قرار داده است: 1- پیروی از ائمه علیهم السلام. 2- برائت از دشمنان. 3- سخن گفتن آگاهانه و سکوت هنگام نا آگاهی. «فکل من قصدنا و تولانا و لم یوال عدونا و قال ما یعلم و سکت عما لایعلم او اشکل علیه فهو فی‌الجنه هر کس جویا و پیرو ما باشد و از دشمنان ما پیروی نکند و چیزی که می‌داند، بگوید و از آن چه که نمی‌داند، یا بر او مشکل (مشتبه) است، سکوت کند، در بهشت است.
ارزش سکوت
«علیک بالصمت، تعد حلیما، جاهلا کنت او عالما، فان الصمت زین‌لک عندالعلماء و سترلک عندالجهال.» عالم باشی یا جاهل، خاموشی را برگزین تا بردبار به شمار آیی; زیرا خاموشی نزد دانایان زینت و در پیش نادانان پوشش است.
دوری جستن از عقاید منحرف
خطر بدعت‌ها، گرایش‌های منحرف و قرائت‌های ناصواب از دین، همیشه متوجه جوامع شیعی بوده است. «یابن جندب! بلغ معاشر شیعتنا و قل لهم: لاتذهبن بکم‌المذاهب ; ای پسر جندب! به شیعیان ما بگو; مبادا عقاید منحرف، شما را از مذهب خودتان بیرون برد.
نشانه‌های ناتوانی
«قد عجز من لم یعد لکل بلاء صبرا و لکل نعمه شکرا و لکل عسریسرا»; ناتوان است کسی که برای هر بلایی صبری، برای هر نعمتی‌شکری و برای هر سختی آسانی آماده نکند.
کردارهای برتر
«یابن جندب! صل من قطعک، واعط من حرمک، و احسن الی من اساءالیک، و سلم علی من سبک، و انصف من خاصمک، واعف عمن ظلمک، کما انک تحب ان یعفی عنک، فاعتبر بعفوالله عنک، الاتری ان شمسه اشرقت علی الابرار و الفجار و ان مطره ینزل علی الصالحین والخاطئین.» ای پسر جندب! با کسی که از تو بریده، وصل کن; به کسی که چیزی به تو نداده، چیز بده; با کسی که به تو بدی کرده، خوبی کن; به‌کسی که به تو دشنام داده، سلام کن; با کسی که با تو دشمنی کرده، انصاف داشته باش و از کسی که به تو ظلم کرده، در گذر، همچنان که دوست داری از تو در گذرند. پس از گذشت خداوند از خودت عبرت بگیر. آیا نمی‌بینی خورشید خداوند برخوبان و بدان می‌تابد و بارانش بر صالحان و مجرمان نازل می‌شود؟
اساس اسلام
آخرین جمله از سفارش‌های امام صادق (ع) به ابن جندب درباره اهمیت و ارزش محبت اهل‌بیت علیهم السلام است. «لکل شیی‌ء اساس و اساس الاسلام حبنا اهل‌البیت ; هرچیزی را پایه‌ای است و پایه اسلام، محبت ما، اهل بیت علیهم السلام است.
دو ویژگی ممتاز شیعیان از نگاه امام صادق
آخرت
«لقد جلت الاخره فی اعینهم حتی ما یریدون بها بدلا... و انما کانت الدنیا عندهم بمنزله الشجاع الارقم و العدو الاعجم ; آخرت در نگاه آن ها بسیار بزرگ است، به اندازه‌ای که چیزی را با آن عوض نمی‌کنند... و دنیا نزد آن‌ها همانند مارگزنده و دشمن بی‌زبان‌است. پیروان حقیقی و دوستان واقعی خاندان نبوت علیهم السلام به چیزی جز آخرت نمی‌اندیشند و تمام کردارها و رفتارهای خود را با نگاه به آخرت می‌سنجند. دنیا در نظر مؤمن وسیله‌ای است‌برای رسیدن به‌هدفی بزرگ که همان زندگی جاودان آخرت است. دوستان حقیقی اهل‌بیت‌علیهم السلام از مواهب دنیوی بهره می‌برند، اما هرگز زندگی جاودان را با زندگی گذرای دنیا عوض نمی‌کنند.
انس با خدا
«انسوا بالله واستوحشوا مما به استأنس المترفون ; آن‌ها با خدا انس گرفته‌اند و از آن چه که مال اندوزان به آن انس گرفته‌اند، در هراسند. مومنان از نعمت‌های الهی بهره می‌برند اما به آن‌ها وابسته نمی‌شوند. وابستگی به مال دنیا موجب بندگی انسان در برابر مادیات خواهد شد. زراندوزان هماره به ثروت خود وابسته‌اند. شیعیان واقعی با یاد خدا آرامش می‌یابند. حضرت صادق (ع) پس از برشمردن این دو ویژگی مهم، فرمود: «اولئک‌اولیائی حقا بهم تکشف کل فتنه و ترفع کل بلیه ; آن‌ها دوستان‌حقیقی من هستند. به وسیله آن‌ها فتنه شکست می‌خورد و همه گرفتاری‌ها بر طرف می‌شود.
منبع:پایگاه غدیر